โดย ซิลวิน ซี. คาลิโซ จูเนียร์[1] และอันเดร เวอร์โจ[2]
เมืองอาเรคิปา ประเทศเปรู
12 พฤษภาคม 2024

การก้าวออกจากเงาของความไม่เป็นทางการเป็นความพยายามร่วมกันของทั้งผู้ที่อยู่ในร่มเงาดังกล่าวและผู้ที่อยู่ภายนอกร่มเงานั้น

สายลมเย็นยามเช้าพัดผ่านถนนแคบ ๆ ของเมือง La Playa เมืองในจินตนาการที่ตั้งอยู่ใกล้ชายฝั่ง มาริโอ้ (Mario) ช่างทำรองเท้าสูงวัยกำลังเตรียมเปิดร้านชั่วคราวใกล้ที่ที่เขาอาศัยอยู่ มาริโอมีชื่อเสียงด้านการผลิตรองเท้าแบบสั่งตัดราคาไม่แพงในย่านนี้ เขาพูดได้อย่างภาคภูมิใจว่า “รองเท้าที่ดีที่สุด คือ รองเท้าที่เหมาะกับคุณ !”

อย่างไรก็ตาม กิจวัตรยามเช้าของมาริโอถูกขัดจังหวะด้วยเสียงที่คุ้นเคย เวโรนิกา (Veronica) พ่อค้าชาวต่างชาติที่แวะเวียนมาในเมืองบ่อย ๆ ถามว่าเขาต้องการซื้อผักบ้างไหม หลังจากซื้อมันฝรั่งมาหนึ่งบุชเชล[1] มาริโอก็กล่าวคำอำลา แต่เวโรนิกาหยุดและหันหลังกลับมา ความกังวลปรากฏขึ้นบนใบหน้าของเธอ เธอเล่าอย่างประหม่าว่าเปโดร (Pedro) ช่างตัดเสื้อผู้มีฐานะร่ำรวยในเมือง เพิ่งได้รับการเยี่ยมเยียนโดยเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น ซึ่งปิดร้านของเขาและอีกหลายคนด้วยชั่วคราว เธอได้ยินมาว่าร้านค้าทั้งหมดของพวกเขาจะยังคงปิดอยู่จนกว่าพวกเขาจะจดทะเบียนธุรกิจอย่างเป็นทางการได้ ซึ่งเป็นงานที่เขาและคนอื่น ๆ สามารถทำได้ทางออนไลน์

เรื่องราวสมมตินี้บรรยายถึงเหตุการณ์ทั่วไปที่พบเห็นได้ทั่วไปในโลกแห่งความเป็นจริง “เงาแห่งความไม่เป็นทางการ” สิ่งสำคัญตอนนี้ คือ ต้องเข้าใจว่าความไม่เป็นทางการไม่ได้หมายความว่าผิดกฎหมาย วิธีง่าย ๆ ในการทำความเข้าใจ คือ การมองว่าเป็นงานที่ชอบด้วยกฎหมายที่ยังคงซ่อนเร้นจากกฎระเบียบ เช่นเดียวกับหลาย ๆ สิ่งในชีวิต เรื่องนี้ก็อาจซับซ้อนเช่นกัน แต่มีสามบทเรียนที่เราสามารถเรียนรู้ได้จากเมือง La Playa เมืองในจินตนาการแห่งนี้

ประการแรก ความไม่เป็นทางการมีอยู่ทุกหนทุกแห่ง แต่มีอยู่ด้วยเหตุผลที่ต่างกัน

แม้ว่าจะไม่ทราบตัวเลขที่แน่นอน แต่การประมาณการของเอเปคชี้ให้เห็นว่าเศรษฐกิจนอกระบบจัดหางานให้กับผู้คนหลายล้านคนและสร้างสัดส่วนที่สำคัญของรายได้ทางเศรษฐกิจต่อปี แม้จะมีประโยชน์ที่รับรู้เรื่องเหล่านี้ ความไม่เป็นทางการก็สามารถทำให้เกิดความเปราะบางได้เช่นกัน เช่น คนอย่างมาริโอจะไม่สามารถเข้าถึงระบบประกันสังคมและสินเชื่อที่เป็นทางการได้

แน่นอนว่าภายใต้เงาแห่งความไม่เป็นทางการนี้ คือ ผู้คนที่มีส่วนร่วมด้วยเหตุผลที่แตกต่างกัน อย่างเวโรนิกา ในฐานะชาวต่างชาติ ทางเลือกในการหางานอย่างเป็นทางการของเธอมีจำกัด เมื่อถูกบังคับให้เป็นคนเร่ขายของ สิ่งที่เธอได้รับอาจน้อยเกินไปที่จะพิสูจน์ให้เป็นทางการได้ บ่อยครั้งที่คนแบบเธอทำงานนอกระบบโดยคำนึงถึงความอยู่รอดมากกว่าการหาผลกำไร

ในทางตรงกลับกัน เปโดรมีทางเลือก ในฐานะช่างตัดเสื้อที่มีชื่อเสียงในเมือง เขาสามารถดำเนินธุรกิจอย่างเป็นทางการได้ทุกเมื่อ แต่การหลีกเลี่ยงค่าใช้จ่ายด้านกฎระเบียบและภาษีทำให้เขาต้องดำเนินธุรกิจอย่างไม่เป็นทางการต่อไป เช่นเดียวกับมาริโอ้ แม้ว่าเหตุผลของเขา คือ การหลีกเลี่ยงข้อกำหนดที่มีราคาแพง เป็นภาระและซับซ้อนมากกว่า

ประการที่สอง ทางออกจะต้องมีการกำหนดเป้าหมายและครอบคลุม

เราไม่ควรถือความไม่เป็นทางการเป็นเรื่องที่ยั่งยืน เนื่องจากความไม่เป็นทางการสามารถนำไปสู่ความเปราะบาง แต่ควรมุ่งเน้นไปที่ความเป็นทางการ ตามหลักการแล้ว นอกเหนือจากการทำให้มั่นใจว่ามีเส้นทางสู่การเปลี่ยนแปลงแล้ว การกำหนดเป้าหมายและครอบคลุมเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้เป็นไปตามสิ่งที่มาริโอพูด “ (ทางออก) ที่ดีที่สุด คือ ทางที่เหมาะสม !”

นี่หมายถึงการมีความอ่อนไหวต่อสถานการณ์ที่แรงงานนอกระบบและธุรกิจต้องเผชิญ เช่น การบังคับใช้ที่เข้มงวดยิ่งขึ้นสามารถช่วยนำคนเช่นเปโดรไปสู่พิธีการได้ แต่มาตรการเดียวกันนี้อาจผลักไสคนอย่างเวโรนิกาให้ตกต่ำลงได้ ดังนั้น แทนที่จะใช้กฎที่เข้มงวดกว่านี้ บางทีการเสริมสร้างศักยภาพ ประกันสังคมและการสนับสนุนรูปแบบอื่น ๆ อาจเป็นประโยชน์กับเธอและเพื่อน ๆ มากขึ้น

ทุกวันนี้มีการใช้แนวทางดิจิทัลเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากสามารถช่วยส่งมอบทางออกที่ตรงเป้าหมายได้ เครื่องมือดิจิทัลสามารถอำนวยความสะดวกในการให้บริการสาธารณะอย่างเป็นทางการ รวมถึงการลงทะเบียนธุรกิจออนไลน์และระบบระบุตัวตนดิจิทัล นอกจากนี้ยังสามารถนำไปสู่การเข้าถึงบริการทางการเงินที่ดีขึ้นและการขยายการเข้าถึงตลาด ซึ่งส่งผลให้มีโอกาสที่ดีขึ้น

ประการสุดท้าย แม้ว่าการเปลี่ยนผ่านสู่ดิจิทัลสามารถช่วยจัดการกับความไม่เป็นทางการได้ แต่ก็ไม่ได้ปราศจากความท้าทาย

ควรเน้นย้ำว่า เพียงเพราะมีการใช้แนวทางดิจิทัลไม่ได้หมายความว่าจะนำไปสู่อัตราการทำให้เป็นทางการที่ดีขึ้น ความพยายามเชิงกลยุทธ์ในการจัดการกับความท้าทายยังคงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อเพิ่มผลประโยชน์สูงสุดจากแนวทางดังกล่าว ในแง่มุมหนึ่งที่ต้องให้ความสนใจ คือ ความแตกแยกทางดิจิทัล เช่น คนแบบมาริโอ้สามารถพบแนวทางดิจิทัลที่น่ากังวลและไม่สบายใจได้ ความรู้สึกเหล่านี้อาจเกิดจากการขาดความรู้ทางดิจิทัลหรือความรู้ทั่วไป ในเวลาเดียวกัน ปัญหาเกี่ยวกับอุปกรณ์และการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตก็อาจทำให้เรื่องยุ่งยากยิ่งขึ้น

แนวทางแก้ไขจะต้องได้รับการสื่อสารอย่างเหมาะสมและเข้าถึงแบบค่อยเป็นค่อยไป ไม่ใช่แบบกะทันหัน ท้ายที่สุดแล้ว การเพิ่มการใช้งานและความไว้วางใจในแนวทางดิจิทัลต้องใช้เวลาในการปรับตัว การสนับสนุนของทูตดิจิทัลมีบทบาทในการให้ความช่วยเหลือด้านการลงทะเบียน การตอบคำถามและช่วยเหลือในการชี้แจงข้อสงสัย ซึ่งอาจจะได้รับความช่วยเหลือจากเครื่องมือที่ขับเคลื่อนโดยปัญญาประดิษฐ์ (AI)

ท้ายที่สุด การก้าวออกจากเงาแห่งความไม่เป็นทางการเป็นความพยายามร่วมกัน ทั้งผู้ที่อยู่ใต้เงาของมันและผู้ที่อยู่ภายนอกต่างก็มีบทบาท ข้อควรจดจำ คือ ไม่มีแนวทางใดที่เหมาะกับทุกคนในการเปลี่ยนจากความไม่เป็นทางการ อาจเป็นไปได้ว่าการให้ความช่วยเหลือมากกว่าการบังคับเป็นแนวทางที่เมตตากว่าในการส่งเสริมให้เป็นทางการ

หมายเหตุ

ผู้สนใจสามารถอ่านรายงานฉบับเต็ม เรื่อง Stepping Outside the Shadows: Informality and Digitalisation ได้ที่ https://www.apec.org/publications/2022/04/stepping-outside-the-shadows-informality-and-digitalisation

ที่มา

Calizo Jr., Sylwyn C. & Wirjo, Andre. (12 May 2024). Stepping Outside the Shadow of Informality: Real Life Lessons from an Imaginary Town. Retrieved from https://www.apec.org/press/blogs/2024/stepping-outside-the-shadow-of-informality-real-life-lessons-from-an-imaginary-town

แปลและเรียบเรียงโดย

นายศิวศิลป์ จุ้ยเจริญ
นักวิจัยปฏิบัติการ สถาบันอาณาบริเวณศึกษา
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

---

[1] บุชเชลเป็นหน่วยปริมาตรตามธรรมเนียมของจักรวรรดิและสหรัฐอเมริกา ส่วนใหญ่ใช้สำหรับผลิตผลทางการเกษตร เช่น ข้าว มอลต์ เบอร์รี ข้าวโพด และธัญพืชต่าง ๆ โดย 1 บุชเชลเท่ากับ 8 แกลลอนแห้ง

---

[1] ซิลวิน ซี. คาลิโซ จูเนียร์ (Sylwyn C. Calizo Jr.) นักวิจัย หน่วยสนับสนุนนโยบายเอเปค (APEC Policy Support Unit)

[2] อันเดร เวอร์โจ (Andre Wirjo) นักวิเคราะห์ หน่วยสนับสนุนนโยบายเอเปค (APEC Policy Support Unit)